CHP’li 20 Vekilin İstifasıyla Erken Seçim Mi Geliyor?

Son günlerde sosyal medyada dolaşan ve kamuoyunda geniş yankı uyandıran bir iddiaya göre Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 20 milletvekilini istifa ettirerek Cumhur İttifakı’nı erken seçime zorlamayı planlıyor. Ancak anayasal hükümler ve seçim yasaları incelendiğinde bu senaryonun gerçeklikten uzak olduğu görülüyor. Uzmanlara göre, bu tür bir stratejinin uygulanması yalnızca teknik olarak zor değil; aynı zamanda siyasi irade açısından da mevcut tabloda mümkün görünmüyor.

ARA SEÇİM NE ANLAMA GELİYOR?

Öncelikle, kamuoyunda yanlış yorumlanan kavramlardan biri “ara seçim” ile “erken genel seçim”in birbirinden farklı olduğudur. Anayasa’nın 78. maddesi ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’na göre ara seçim, yalnızca Mecliste boşalan üyeliklerin yeniden doldurulması için yapılır. Yani istifa eden vekillerin yerine, sadece onların seçim bölgelerinde halk yeniden sandığa gider. Bu durum, ülke genelinde bir seçim atmosferi yaratmaz ve hiçbir zaman genel seçim yerine geçmez.

Anayasaya göre TBMM üyeliklerinde boşalma olması durumunda ara seçime gidilebileceği hükme bağlanmıştır. Ancak bu da bazı şartlara bağlıdır. Bu şartların başında, ara seçimin her yasama döneminde yalnızca bir kez yapılabileceği ve genel seçimden en az 30 ay geçmiş olması gerektiği gelir.

Ancak istisnai bir durum da mevcuttur: Eğer TBMM’de boşalan vekillik sayısı, toplam milletvekili sayısının %5’ini aşarsa –ki bu mevcut durumda en az 30 milletvekiline denk gelmektedir– o zaman 3 ay içinde ara seçim yapılması zorunlu hale gelir. CHP’nin 20 vekille bu sayıya ulaşması teknik olarak yeterli olmayacaktır.

MEVCUT SANDALYE DAĞILIMI BU TÜR BİR GİRİŞİME ENGEL

2025 Temmuz itibarıyla TBMM’de toplam 592 milletvekili görev yapmaktadır. Bu durumda ara seçim yapılması için en az 30 milletvekilinin görevinin sona ermesi gerekir. CHP’nin 20 milletvekiliyle bu sınırı aşması mümkün değildir. Dolayısıyla sosyal medyada yer alan "20 vekilin istifasıyla erken seçim" iddiası, rakamsal olarak da yetersizdir.

Dahası, milletvekillerinin istifaları doğrudan yürürlüğe girmez. Her bir istifa TBMM Genel Kurulu’na sunulmak zorundadır ve kabul edilmesi için oylama yapılır. Oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa istifalar geçersiz sayılır. Salt çoğunluk ise Genel Kurul’a katılan milletvekillerinin yarısından bir fazlasıdır. Bu durum, CHP’nin kendi başına böyle bir kararı Meclis’ten geçirebilmesinin mümkün olmadığını ortaya koyuyor. Diğer bir ifadeyle, bu tür bir sürecin işlemesi için Cumhur İttifakı’nın da onay vermesi gerekmektedir.

CUMHUR İTTİFAKI OLMADAN HAREKET EDİLEMEZ

Bu noktada önemli bir diğer unsur ise siyasi iradedir. Cumhur İttifakı'nın, kendi kontrolü dışındaki bir senaryo ile erken seçime zorlanması beklenmemektedir. Çünkü istifaların kabulü süreci doğrudan Meclis çoğunluğunun kontrolünde yürütülür. Cumhur İttifakı'nın böyle bir oyuna destek vermemesi, bu planın kağıt üstünde kalmasına neden olur.

İSTİFALAR OLSA BİLE SADECE SINIRLI SEÇİM YAPILIR

Diyelim ki tüm bu aşamalar aşıldı ve 30 milletvekili istifa etti. Bu durumda bile yapılacak seçim, yalnızca bu milletvekillerinin görev yaptığı seçim bölgeleriyle sınırlı olacaktır. Yani örneğin sadece Ankara 2. Bölge veya İzmir 1. Bölge seçmenleri sandık başına gidecektir. Ülke genelinde bir seçim atmosferi oluşması söz konusu olmayacaktır. Bu sebeple ara seçim hiçbir zaman genel seçimin yerini tutamaz.

D’HONDT SİSTEMİ DEĞİŞİMİ ZORLAŞTIRIYOR

Türkiye’de uygulanan D’Hondt seçim sistemi, küçük sayısal değişimlerin Meclis aritmetiği üzerindeki etkisini sınırlamaktadır. Bu sistem, çoğunluk elde etmenin zor olduğu ve nispi temsilin ön plana çıktığı bir yöntemdir. Dolayısıyla ara seçimle birkaç milletvekili kazanılsa bile, bu durum genel tabloyu değiştirecek güçte değildir.

CHP, oy oranı yüksek olan bölgelerde bu yöntemi deneyerek sembolik bir başarı elde etmeye çalışabilir. Ancak mevcut sandalye dağılımında bu durum, Meclis aritmetiğinde ciddi bir dönüşüm sağlamayacaktır. Uzmanlar, "Bu yöntem, siyasi baskı yaratmak açısından konuşulabilir ancak erken seçim yaratmak açısından işlevsizdir" değerlendirmesinde bulunuyor.

SONUÇ: GERÇEĞİ YANSITMIYOR

Tüm bu veriler ışığında bakıldığında, sosyal medyada gündeme gelen “CHP’li 20 milletvekilinin istifasıyla erken seçime gidileceği” yönündeki iddialar, mevcut anayasal düzen ve TBMM içtüzüğü çerçevesinde gerçekçi değildir. Ne sayı yeterlidir, ne de Meclis çoğunluğu bu plana onay verecek bir zemindedir. Ayrıca seçimin kapsamı sınırlı kalacak ve D’Hondt sistemi nedeniyle büyük bir değişim olmayacaktır.

Dolayısıyla bu tür haberlerin kamuoyunu yanlış yönlendirmemesi adına dikkatle değerlendirilmesi ve hukuki çerçevede ele alınması büyük önem taşımaktadır.

Haber: Abdurrahman REYHANLI