Kilis’in Tarihi Adı Ne Anlama Geliyor?
Güneydoğu Anadolu’nun kadim şehirlerinden biri olan Kilis, yalnızca bugünkü sınırlarıyla değil, tarih boyunca sahip olduğu stratejik konumu ve kültürel birikimiyle dikkat çeker. Sınır hattına yakınlığı sayesinde yüzyıllardır birçok medeniyetin geçiş noktası olan bu şehir, farklı dönemlerde çeşitli isimlerle anılmıştır. Peki, Kilis’in bugünkü adı ne zamandan beri kullanılıyor ve şehrin daha önceki ismi neydi?
Kilis İsmi Nereden Geliyor?
Kilis isminin kökeni hakkında farklı görüşler bulunsa da, halk arasında en çok kabul gören anlatım, kelimenin Arapça “kilise” kelimesinden türediğidir. Bu yoruma göre, bölgede Roma ve Bizans dönemlerinde yoğun olarak kullanılan kiliselerin varlığı, zamanla bölgenin adının “Kilis” olarak anılmasına yol açmıştır. Ancak bu sadece bir söylence değil, aynı zamanda tarihî verilerle de desteklenmektedir. Eski dönemlerde bölgede bulunan yapı kalıntıları ve dini merkezler, bu görüşü güçlendirir niteliktedir.
Bazı kaynaklarda ise Kilis isminin, “küçük kale” ya da “küçük yerleşim yeri” anlamına gelen Süryanice veya Aramice kökenli bir terimden evrilmiş olabileceği yönünde değerlendirmeler yapılmaktadır. Bu değerlendirmeler, bölgenin tarih boyunca farklı dil gruplarının etkisinde kalmış olmasına dayanır. Her ne kadar net bir etimolojik köken tam olarak belirlenemese de, Kilis adının binlerce yıllık bir geçmişe dayandığı ortadadır.
Kilis’in Eski Dönemlerdeki Adı Ne Olarak Biliniyordu?
Tarihsel belgelerde ve arkeolojik kaynaklarda Kilis’in eski ismi tam olarak “Kilise” veya benzer telaffuzlara sahip isimlerle anılmıştır. Özellikle Osmanlı arşivlerinde yer alan belgelerde de bu benzer ifadeler dikkat çeker. Ayrıca Roma ve Bizans dönemlerine ait haritalarda bölgenin “Kelesi” ya da “Kelsi” şeklinde yazımlarıyla karşılaşmak mümkündür. Bu da ismin zaman içerisinde küçük fonetik değişimlerle bugünkü haline dönüştüğünü göstermektedir.
Kilis’in ismi, yalnızca bir şehir adı olmanın ötesinde, tarihsel katmanları barındıran bir işarettir. Bu isim, kentin geçmişte hangi topluluklara ev sahipliği yaptığını, hangi kültürel etkileşimlerin yaşandığını ve coğrafi konumunun nasıl şekillendiğini de gözler önüne serer.
Kilis’in Geçmişiyle Günümüz Arasındaki Bağ
Bugün modern bir sınır şehri olarak tanımlanan Kilis, geçmişten bugüne birçok farklı uygarlığın mirasını taşır. Bu tarihi mirasın en görünür parçalarından biri de şehrin adıdır. Eski dönemlerden bugüne taşınan bu isim, yerel halkın belleğinde olduğu kadar, şehirdeki tarihi yapılarda ve anlatılarda da yaşamaya devam etmektedir.
Günümüzde Kilis adı resmî olarak tüm belgelerde yer alsa da, yaşlı kuşaklar arasında hâlâ “Kilise” ya da “Kils” gibi eski ağızla yapılan söyleyişlere rastlanabilmektedir. Bu durum, halk kültüründe geçmişle kurulan güçlü bağın bir göstergesidir. Şehrin adı, bir yandan coğrafi aidiyetin sembolü olurken diğer yandan tarihe tanıklık eden bir kimlik unsuru niteliğindedir.
