Yıllar boyunca Kilisli ailelerin kış aylarında bir araya gelerek hem ısındığı hem de sohbet ettiği tandır kürsüleri, artık yerini peteklere, kombilere ve elektrikli ısıtıcılara bırakıyor. Özellikle doğalgazın yaygınlaşmasıyla birlikte, tandır etrafında toplanma kültürü her geçen yıl biraz daha unutuluyor.
Geçmişte odun yakılarak elde edilen köz, önce tahta ya da toprak tandırların içine yerleştirilirdi. Bu tandırın üstü, “tandır yorganı” adı verilen kalın örtülerle kapatılır; ev halkı, minderlerin üzerine oturup ayaklarını bu örtünün altına sokarak ısınırdı. Tandır yorganının üzerine ilave yorganlar serilerek oturum alanı genişletilebildiği gibi, bu alanda yatmak da mümkündü.
Yanan odunların alevi geçip geriye köz kaldığında, bu közler “mangal” ya da “kocacık” adı verilen özel kaplara aktarılırdı. Özellikle kilden yapılan ve içinde köz muhafaza etmeye uygun olan kocacık, delikli yapısı sayesinde ısıyı çevreye yayardı. Bu kap, 60x60 cm ölçülerinde, sadece üstü kapalı ağaçtan yapılmış tandır kürsüsünün içine yerleştirilirdi. Üzeri yine tandır yorganı ile örtülerek ısı içeride tutulurdu.
Kilis’e özgü bu yöntem, sadece bir ısınma aracı değil, aynı zamanda bir yaşam kültürüydü. İnsanlar tandır etrafında toplanır, sohbet eder, yemek yer, hatta geceleri burada uyurdu. Ancak artık bu gelenek, teknolojinin ilerlemesi ve yaşam tarzlarının değişmesiyle birlikte yeni nesiller tarafından bilinmez hale geldi.
Bugün tandırlar, bazı köy evlerinde ya da nostaljik amaçlı özel günlerde hatırlanıyor. Ancak günlük yaşamın içinde tandırla ısınma dönemi, yerini sessizce ama kalıcı şekilde modern ısınma sistemlerine bıraktı.
Haber: İbrahim GÜNEŞ
----
