3 Aralık 1984’te Hindistan’ın Bhopal kentinde, Union Carbide’a ait pestisit fabrikasından atmosfere karışan 40 ton metil izosiyanat gazı, ilk saatlerde binlerce kişinin ölümüne yol açtı. Felaket, ilerleyen günlerde 18 bini aşan can kaybıyla tarihin en büyük sanayi kazası olarak kayıtlara geçti.
Hindistan’ın Madhya Pradesh eyaletinin başkenti Bhopal, 3 Aralık 1984 sabahına zehirli bir sis tabakasıyla uyandı. ABD merkezli Union Carbide’ın pestisit üretim tesisinde depolanan metil izosiyanat (MIC) tanklarından biri, gece yarısından sonra aşırı ısınma nedeniyle patladı ve çevreye tonlarca zehirli gaz yayıldı.
Birkaç dakika içinde kentin üzerine çöken yoğun kimyasal bulut, büyük bir panik yarattı. Sokaklarda bilinç kaybı yaşayan, nefes almakta zorlanan ve gözleri yanan binlerce kişi hastanelere akın etti. Ancak bölgedeki sağlık altyapısı, karşılaşılan devasa tabloyu kaldıracak kapasitede değildi. Hindistan hükümetinin resmî kayıtlarına göre, facianın ilk 24 saatinde 8 bini aşkın kişi hayatını kaybetti. Takip eden haftalarda bu sayı 15 bine, uzun vadeli etkilerin belirlenmesiyle birlikte toplamda 18 binin üzerine çıktı.
Bağımsız kurumların açıkladığı raporlar ise nihai ölü sayısının çok daha yüksek olabileceğine işaret ediyor. Yüzbinlerce kişi kalıcı hastalıklarla yaşamak zorunda kaldı Zehirli gazın solunması, geniş bölgede ciddi sağlık sorunlarına yol açtı. Hastanelerin yıllar boyunca tuttuğu kayıtlara göre:
On binlerce kişi kalıcı göz rahatsızlıklarıyla yaşadı. Solunum yolu hastalıkları ve kronik akciğer hasarı yaygınlaştı. Bölgede doğan bebeklerde fiziksel ve zihinsel gelişim bozuklukları arttı. Kanser sinir sistemi bozuklukları ve bağışıklık sistemi hastalıklarında dramatik artışlar görüldü. Toprak ve su kaynaklarına karışan kimyasallar, çevresel kirliliği bugün bile tamamen ortadan kaldırılamayacak seviyeye taşıdı.
Sorumluluk kimde?
Felaketin ardından Union Carbide’ın ihmali, güvenlik sistemlerinin çalışmaz durumda olması ve bakım eksiklikleri büyük bir tartışma konusu oldu. Hükümet raporları, fabrikanın temel güvenlik mekanizmaları kapatıldığı için gazın kontrol altına alınamadığını tespit etti.
Union Carbide yönetimi uzun süre sorumluluğu reddetti; yıllar süren davaların ardından sınırlı tazminatlar ödendi ancak hem mağdurlar hem de insan hakları örgütleri bu ödemeleri yetersiz buldu.
Bu olay Endüstriyel güvenlik kurallarını değiştiren olaydır
Bhopal Faciası, dünya genelinde sanayi tesislerinde kullanılan kimyasalların denetimi ve iş güvenliği standartlarının kökten değiştirilmesine yol açtı. Birçok ülkede tehlikeli kimyasalların depolanması, işlenmesi ve taşınmasına ilişkin sert düzenlemeler devreye girdi.
Buna rağmen bölgede yaşayan yüz binlerce kişi, aradan geçen 40 yıla yakın süreye rağmen gaz sızıntısının bedelini hâlâ sağlık sorunları, ekonomik yıkım ve çevresel tahribatla ödemeye devam ediyor. Bhopal, insanlık tarihinde “unutulmaması gereken bir uyarı” olarak kabul edilen endüstriyel felaketler listesinin en üst sırasında yer almayı sürdürüyor.
