ŞİRKE—1911 sonbaharında başlayan Trablusgarp Savaşı’nda (29 Eylül 1911–18 Ekim 1912) İtalya, Osmanlı’nın Kuzey Afrika’daki vilayeti Trablusgarp’ı hedef aldı. Derne (Derna), Sirenayka kıyısında stratejik bir liman ve ileri harekât üssü niteliğindeydi. İtalyan donanması 16 Ekim 1911’de şehri top ateşine tuttu; 18 Ekim’de çıkarma yapılarak şehir işgal edildi.
Cephede durum ve Osmanlı-Senusi direnişi
İtalya, Ekim 1911’de kısa sürede Trablus, Tobruk, Derne, Bingazi ve Humus gibi kıyı merkezlerinde tutunmayı başardı; ancak iç kesimlerde Osmanlı subayları (Enver Bey, Fethi Bey ve kısa süre sonra bölgeye ulaşan Mustafa Kemal dâhil) ile Senusi mücahitlerin örgütlediği savunma hattı karşısında ilerleyemedi. Savaş, kıyı şeritlerinde İtalyan müfrezelerinin, iç kesimlerde ise Osmanlı–yerel güçlerin hâkim olduğu ikili bir dengeye oturdu.
Derne ve Tobruk hattında çarpışmalar
Mustafa Kemal, Aralık 1911’de cepheye ulaşmasının ardından 22 Aralık 1911 Tobruk Muharebesi’nde yerel kuvvetlerle birlikte bir savunma zaferi kazandı; 1912 başında Derne sektörü, karşılıklı baskınlar ve ileri karakol muharebeleriyle anıldı. 16–17 Ocak 1912 Derne muharebelerinde Osmanlı birlikleri İtalyan hatlarına taarruz etti; Mustafa Kemal, bu cephedeki hizmetlerinin ardından 6 Mart 1912’de Derne Komutanlığı’na getirildi.
Savaşın sonucu ve Derne’nin yeri
Savaş, 18 Ekim 1912 tarihli Uşi (Ouchy) Antlaşması ile sona erdi; Osmanlı, Trablusgarp ve Bingazi vilayetlerinden askerlerini çekmeyi kabul etti. İtalya fiilen kontrol ettiği kıyı kentlerini (Derne dâhil) elinde tuttu; buna karşın iç bölgelerdeki Osmanlı–Senusi etkisi ve direniş, sonraki yıllarda da sürdü.
Kısa zaman çizelgesi
-
3–10 Ekim 1911: İtalya Tripoli’ye çıkar ve şehri ele geçirir.
-
16 Ekim 1911: Derne denizden bombalanır. 18 Ekim: İtalyan çıkarma ve işgal.
-
22 Aralık 1911: Tobruk Muharebesi — Osmanlı–Senusi savunma zaferi.
-
18 Ekim 1912: Uşi Antlaşması — savaş sona erer.
