Böbrek Üstü Bezi Nedir? Görevleri Nelerdir?

Üçgen benzeri bir yapıya sahiptir. Metabolizmanın çalışma sistemini direkt olarak etkiler. Aynı zamanda böbrek üstü bezi, stres yönetimine de katkı sağlar. Hormonların bir bütün ve denge içerisinde salgılanmasını sağlar. Vücuttaki kimyasal bütünlüğün korunması da böbrek üstü bezi sayesinde gerçekleşir. Kişi dünyaya geldiği andan itibaren bu bezler çalışmaya başlar. Ömür boyu çalışmaya devam eder. Organlar için bir depo görevi gördüğü de bilinir.

Böbrek Üstü Bezi Nedir?

Vücudun hormonal dengesinde kritik rol oynayan böbrek üstü bezi, böbreklerin üstünde yer alır. Korteks ve medulla bölümlerinden oluşur. Korteks tabakası; androjen, östrojen ve aldosteron salgılar. Medulla tabakası ise adrenalin ve noradrenalin sentezinden sorumludur. Adrenalin salgısı, böbrek üstü bezinde gerçekleşir. Bu nedenle adrenal bez olarak da adlandırıldığı bilinir. Böbrek üstü bezi, vücudun kan düzeyini dengeleyen en önemli yapılardan birisidir. Vücudun işleyişi bu bez sayesinde dengede kalır. 

Bu bezler direkt olarak böbrekler ile alakalı değildir. Fakat böbreklerin üst kısmında yer aldıkları için böbrek üstü bezi olarak tanımlanır. Vücuttaki birçok hormonun üretimi adrenal bez tarafından gerçekleştirilir. Cinsiyet hormonlarının salgılanması da burada gerçekleşir. Kalp atışı dahil olmak üzere birçok farklı fonksiyon üzerinde etkisi vardır. 

Böbrek Üstü Bezinin Görevleri

Böbrek üstü bezinin sorumlu olduğu birden fazla görev vardır. Farklı hormonların üretimi sağlanır. Su ve tuz dengesini sağlamak böbrek üstü bezinin görevidir. Böbrek üstü bezi görevleri şunlardır:

• Korteks hormonu üç farklı tabakadan oluşur. Bu tabakalardan birisi zona fasciculata olarak adlandırılır.Kortizol hormonunu salgılar. Böylelikle kan şekeri yükselir ve enerji seviyesinin yükselmesini sağlar. 
• Zona glomerulosa tabakasında ise aldosteron hormonu salgılanır. Kan basıncı düzenlenir ve vücudun su - tuz dengesi sağlanır. Potasyum atımı gerçekleşir.
• Adrenalin ise medullas bölgesinde salgılanır. Vücudun savaşma ve kaçma mekanizmasının aktif hale gelmesi burada gerçekleşir. Kan akışı böylelikle kaslara yönlendirilir. Kalp atışında hızlanma meydana gelir ve solunumda artış görülür.
• Böbrek üstü bezinin medullas bölümünde aynı zamanda noradrenalin hormonu da salgılanır. Kan basıncının yükselmesine katkı sağlanır. Strese karşı savunma görevi medullas bölümüne aittir. Böbrek üstü bezi fonksiyonları, bu bölümlere göre değişkenlik gösterir. 

Böbrek Üstü Bezi Hormonları ve Etkileri

Böbrek üstü bezi hormonları, dört farklı kategoride değerlendirilir. Üretilen her hormonun vücuda farklı etkileri vardır. Hormonların üretildiği yerlere göre etkiler değişkenlik gösterir. Adrenal bez hormonları ve etkileri şöyledir: 

Korteks hormonları

Korteks hormonları, vücudun metabolik ve hormonal dengesini sağlar. Ürettiği hormonlar, kendi içerisinde alt gruplara ayrılır. Aldosteron üretimi burada gerçekleşir. Aldosteron hormonunun üretilmesi sayesinde sodyum geri emilimi gerçekleşir. Bu geri emilim, böbrek tübülleri aracılığı ile gerçekleşir. Potasyum atımı sağlanır. Aynı zamanda vücutta su tutulumunun gerçekleştirilmesine de katkı sağlar. Kan hacmi ve kan basıncı yükselir.

Aldosteron hormonu sayesinde vücudun elektrolit dengesi de sağlanır. Sodyum ve potasyum dengesi kurulur. Kalp ve kas fonksiyonlarının korunması bu şekilde sağlanır. Aynı zamanda sinirler ile de bağlantılıdır. Korteks hormonları, kortizol üretimi sağlar. Kortizol üretimi sayesinde ise vücudun yağ metabolizması düzenlenir. Karaciğerde glikojen yıkımı sağlanır. Kan şekerinin artışı gerçekleşir ve kişinin enerji seviyesi artar. 

Stres yanıtı da yine kortizol üretimi ile gerçekleşir. Bağışıklık sistemi güçlenir. Vücut, inflamasyona karşı kendisini korumaya alır. Kortizol seviyesinin dengede olması halinde depresyon ve anksiyete gibi ruhsal hastalıkların riskinde de azalma meydana gelir.

Androjenler ise cinsiyet hormonlarının belirlenmesini sağlar. Yüksek androjen seviyesi nedeniyle kadınlarda erkeksi kıllanma durumları meydana gelebilir. Kadınların seslerinde kalınlaşma gibi problemler oluşur. Androjenler aynı zamanda kas kitlesini de destekleyici özelliğe sahiptir. 

Medulla hormonları 

Medulla, böbrek üstü bezinin ikinci bölümüdür. Vücudun strese karşı savunma mekanizması olarak değerlendirilmesi mümkündür. Stres yanıtı kortizol üretimi ile gerçekleşiyor olsa da vücudun strese ve diğer problemlere karşı vereceği savaş ya da kaç tepkisi, medulla hormonu sayesinde gerçekleşir.

Adrenalin, medulla hormonlarından birisidir. Vücudu tehlikelere karşı uyarır ve korur. Kalp ve dolaşım sistemine de etkileri vardır. Kalp atışının hızlanmasını sağlar. Kan basıncını yükseltir. Böylelikle hayati organlara kan iletimi gerçekleşir. Kan şekerinin yükselmesine de katkı sağladığı bilinir. 

Medulla hormonlarından bir diğeri ise noradrenalin olarak bilinir. Noradrenalin, damarları daraltır. Böylelikle organlara yeterli miktarda kan akışı sağlanır. Bazı damarlar genişler bazıları ise daralır. Bu sayede hangi organa öncelikli kan akışı gerekli ise o organa kan iletilir. Noradrenalinin diğer bir görevi ise merkezi sinir sistemini uyarmaktır. Odaklanmaya katkı sağlar. Aynı zamanda kişinin reflekslerinin güçlenmesi de böylelikle gerçekleşir.

Böbrek Üstü Bezi Hastalıkları 

Böbrek üstü bezi hastalıkları, hormon eksikliğine ya da fazlalığına bağlı olarak ortaya çıkar. Böbrek üstü bezinin yetersiz olması halinde kişilerde addison hastalığı ortaya çıkabilir. Addison hastalığı genellikle kortizol hormonunun ve aldosteron üretiminin yeteriz olmasına bağlı olarak görülür. Kişilerde; tansiyon düşüklüğü, iştah kaybı, ani kilo kaybı, kronik yorgunluk, halsizlik ve hipoglisemi gibi belirtiler ortaya çıkar. Cilt renginde koyulaşma görülebilir. Aynı zamanda vücut sürekli olarak tuz tüketmek ister.

Aldosteron fazlalığına bağlı olarak ise hiperaldosteronizm hastalığı görülür. Sık idrara çıkma ve susuzluk gibi belirtiler ile ortaya çıkar. Kas krampları görülür ve tansiyon yükselir. Adrenalin ya da noradrenalin fazla olduğunda ortaya çıkabilen hastalıklar arasında ise feokromositoma yer alır. Feokromositoma; baş ağrısı, ani terleme, panik atak ve yüksek tansiyon gibi belirtiler gösterir.

Cushing sendromu, kortizol fazlalığı nedeni ile ortaya çıkan böbrek üstü bezi hastalıklarından birisidir. Kas zayıflığına ve kemik erimesine neden olabilir. Vücudun bazı bölgelerinde yağlanmaya yol açar. Kişilerde aşırı sinirlilik hali meydana gelir ve depresyon başlangıcı görülebilir. Ciltte ani oluşan morluklar meydana gelir. 

Böbrek Üstü Bezinin Çalışmasını Etkileyen Faktörler 

Böbrek üstü bezinin çalışmasını etkileyen bazı faktörler vardır. Özellikle aşırı strese maruz kalındığında bu durum ortaya çıkar. Kişilerin fiziksel ve ruhsal olarak yorgun olmaları halinde de yine böbrek üstü bezinin çalışması etkilenebilir. Uyku düzeninin bozuk olmasının da bu durum üzerinde etkisi vardır. Uyku düzeninin bozuk olması hem strese neden olur hem de kortizol ve adrenalin seviyesinin bozulmasına yol açar.

Beslenme düzeninin bozuk olmasına bağlı olarak da böbrek üstü bezi etkilenebilir. Özellikle aşırı miktarda tuz tüketimi, böbrek üstü bezini olumsuz yönde etkiler. Fazla şeker tüketimine bağlı olarak da kan şekerinde ani yükselmeler meydana gelebilir. Genetik faktörler, bu süreci etkileyen unsurlar arasındadır. Genetik hastalık türlerinden bazıları bu bezin işlevini etkileyebilir.

Düzenli olarak kullanılan ilaçlarda da böbrek üstü bezini etkileyen yan etkiler görülebilir. Özellikle adrenalini artıran ilaçların kullanımına bağlı olarak bezin çalışma süreci olumsuz etkilenir. Vücutta zaten var olan adrenalin, bu ilaçlar nedeni ile yükseldiğinde farklı sağlık problemleri ortaya çıkar.

Kısaca belirtmek gerekirse böbrek üstü bezinin çalışmasını etkileyen en önemli faktör strestir. Strese ek olarak ise ilaçlar, uyku düzeni bozuklukları, beslenme bozuklukları, genetik hastalıklar ve çevresel faktörler bu süreci etkiler. Böbrek üstü bezinin çalışma sisteminin zarar görmemesi adına sağlıklı bir yaşam tarzı benimsenmelidir. Bu süreçte diyetisyen desteği alınabilir. Doktor onayı olması halinde ise bazı destekleyici ilaçların ya da takviyelerin kullanılması da mümkündür.

Böbrek Üstü Bezleri İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Böbrek üstü bezleri olmadan yaşanabilir mi?

Böbrek üstü bezleri olmadan yaşanması zordur. Yaşamsal aktivitelerin gerçekleşebilmesi için adrenal bezine ihtiyaç vardır. Böbrek üstü bezi olmayan kişilerde; enerji düşüklüğü, stres, su kaybı ve potasyum yüksekliği gibi problemler meydana gelir. Bunların haricinde de birçok sağlık problemi ortaya çıkar. Fakat bazı ilaçların kullanımı ile böbrek üstü bezi olmadan yaşamak mümkündür. Bu konu hakkında detaylı bilgiler için doktora danışılması önerilir.

Böbrek üstü bezi hastalıkları tedavi edilebilir mi?

Böbrek üstü bezi hastalıklarının bazıları tedavi edilebilir. Örneğin böbrek üstü bezi yetersizliği, bazı ilaçların kullanımı ile tedavi edilebilen hastalıklar arasında yer alır. Fakat tedaviye uzun bir süre devam edilmesi gereklidir. Bu tedavi ömür boyu dahi sürebilir. Bazı kişilerde böbrek üstü bezi fazlalığı ortaya çıkabilir. Bu gibi durumlarda da kortizol üretiminin azalması için ilaç tedavisine başlanır. Böbrek üstü bezi hastalıkları erken tanı ile tedavi edilebileceği gibi bazı böbrek üstü bezi hastalık türlerinin ise tedavisi olmayabilir.

Böbrek üstü bezinin fazla çalışması hangi belirtilere yol açar?

Böbrek üstü bezinin fazla çalışması halinde kişilerde bazı belirtiler ortaya çıkar. Özellikle yüz bölgesinde ve karın bölgesinde yağlanma oluşumu görülür. Depresyon başlangıcı görülebilir. Kişiler hızlı bir şekilde kilo almaya başlar. Aynı zamanda yüksek tansiyon, baş ağrısı, sık idrara çıkma, aşırı terleme ve halsizlik gibi birçok farklı belirtinin ortaya çıkması da mümkündür.

 Haber Merkezi

-----------

Kilis’te asırlık toz biber geleneği yaşatılıyor [TIKLA)