Bu durum dijital çağ ile farkındalık artışı olabileceği gibi dijital çağın bir yanılgısı da olabilir. Sosyal medya platformlarında milyonlarca izlenen öz tanı videoları DEHB belirtilerine sahip olduğunu düşünen genç yetişkinlerin sayısını hızla artmasına sebep oluyor. Ancak dikkat dağınıklığı, odaklanma sorunu ve zihinsel yorgunluk gibi yaygın sorunların DEHB ile karıştırılması hem bireyleri hem de ruh sağlığı hizmetlerini yanlış yönlendirebiliyor.
Sosyal Medya: Kişilerin Kendine “Hastalık Tanısı Koyması”
Sosyal medya, ruh sağlığı konularını gündeme taşımak açısından önemli bir araç olsa da, kişisel gözlemlerle tanı koymak yanıltıcı olabilir. Tanı, tedavi ve destek süreçlerinin profesyonel değerlendirme gerektirdiğinin unutulmaması çok önemlidir. Memorial Antalya Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uzm. Dr. Fatma Arkaz DEHB hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
Yanlış Tanıya Neden Oluyor
DEHB belirtileri arasında unutkanlık, organizasyon güçlüğü, erteleme davranışı ve dürtüsellik gibi faktörler yer alır. Ancak bu belirtiler yoğun stres, uykusuzluk ve dijital dikkat yorgunluğu gibi başka birçok durumda da geçici olarak gözlemlenebilir. Ek olarak; dijital dikkat yorgunluğu, uyaran fazlalığı ve çoklu ekran kullanımı da odaklanma süresini azaltabilir. Bu belirtiler, kalıcı bir bozukluk yerine çevresel faktörlerin sonucunda gelişen geçici tepkiler olabilir. Klinik tabloyla günlük hayattaki dikkat dağınıklığının karıştırılması, hem yanlış tanılara hem de tedavi süreçlerinin sekteye uğramasına sebebiyet verebilir.
Klinik DEHB belirtileri aşağıdaki gibidir;
- Kolayca dikkati dağılma
- İnsanların söylediklerini dinlemekte veya talimatları takip etmekte zorlanma
- Diş fırçalamak veya çorap giymek gibi günlük işleri unutma
- Hiperaktif ve dürtüsel olma belirtileri.
Bu belirtiler ise şunlardır;
- Yüksek enerji seviyelerine sahip olma
- Kıpırdanma veya ellerini ve ayaklarını vurma
- Gürültülü konuşma
- Huzursuz hissetme veya hareketsiz oturmaları gerekirken kalkıp hareket etme
- Sırasını beklemekte zorlanma veya konuşmaları bölme
İlaç Kullanımına Yönelim Artıyor!
Yanlış tanı ile ilaç kullanımı beklentisinin artması ise diğer önemli bir sonuç olarak ortaya çıkar. DEHB tedavisinde kullanılan uyarıcı ilaçlar (örneğin metilfenidat), bazı bireyler tarafından odak artırıcı “performans hapı” olarak yanlış algılanabilir. Bu da ilacın kötüye kullanım riskini artırır. Bu ilaçlar ancak doğru tanı almış bireylerde, doğru doz ve takiple faydalıdır. Gereksiz ya da yanlış kullanım ruhsal dengeyi bozabilir, bağımlılık riski yaratabilir.
Belirtileri Görüyorsanız Bir Uzmana Başvurun
DEHB tanısı, bireyin çocukluktan itibaren birçok alanda işlevselliğini etkileyen belirtileri uzun süreli olarak yaşamasıyla mümkündür. Sosyal medya sayesinde bazı bireyler ilk kez kendini anlaşıldığını hissedebilir ve bu kıymetlidir. Ancak tanı koyma süreci yalnızca algoritmalara değil, ruh sağlığı profesyonellerine bırakılmalıdır.
Bireyler, dikkat ve odak sorunlarının yaşam kalitesini ciddi şekilde etkilemeye başladığını, işlevselliğin düştüğünü, akademik ya da mesleki performansın zarar gördüğünü fark ettiklerinde mutlaka bir psikiyatri uzmanına başvurmalıdır.
