Ancak aynı yıl Ariq Böke de Karakurum’da ayrı bir kurultayla han seçilince, imparatorluk merkezinde Toluid iç savaşı patlak verdi (1260–1264). Kubilay’ın zaferi, Moğol dünyasının kaderini ve Doğu Asya siyasetinin seyrini kökten değiştirdi.
Ne oldu?
-
Arka plan: 1259’da Büyük Han Möngke’nin sefer sırasında ölümü, Cengiz Han’ın torunları arasında taht mücadelesi doğurdu.
-
İki kurultay, iki “Büyük Han”: Kubilay, Çin sınırında Kaiping’de; Ariq Böke ise Moğol yurdu Karakurum’da han seçildi. Bu ikili meşruiyet, dört yıl sürecek bir iç savaşa dönüştü.
-
Sonuç: 1264’te Ariq Böke teslim oldu. Kubilay, imparatorluğu yeniden düzenlemeye girişti; ağırlık merkezini bozkırdan Çin’in şehirlerine kaydırdı.
Neden önemli?
-
Yuan’a giden yol: Kubilay, 1271’de Yuan Hanedanı adını benimseyip başkenti Dadu/Khanbaliq (bugünkü Pekin) yaptı; 1276’da Lin’an (Hangzhou)’un düşmesi ve 1279 Yamen deniz muharebesi ile Song hanedanlığı tamamen sona erdi. Böylece Çin, ilk kez bir bozkır kökenli hanedan tarafından imparatorluk ölçeğinde tam entegrasyona girdi.
-
İmparatorluk parçalanması: Kubilay “Büyük Han” unvanını taşısa da Altın Orda, Çağatay ve İlhanlı sahaları fiilen özerkleşti. Bu, Moğol dünyasının çok merkezli bir yapıya evrilmesi demekti.
-
Büyük temaslar dönemi: Kubilay döneminde İpek Yolu canlandı; idari reformlar (nüfus sayımları, kâğıt para kullanımı, posta sistemi) ve denizcilik hamleleri arttı. Marco Polo gibi seyyahların anlatıları, bu çağın küresel etkileşimini Batı’ya taşıdı.
-
Sınırları görünen güç: 1274 ve 1281’deki Japonya seferleri tayfunlar ve lojistik sorunlar yüzünden başarısız oldu; Vietnam ve Cava seferleri de sınırlı sonuç verdi. Bu girişimler, “dünyanın en güçlü kara imparatorluğu”nun deniz aşırı projelerde zorlandığını gösterdi.
Kısa kronoloji
-
1259: Möngke öldü → taht krizi.
-
1260: Kubilay ve Ariq Böke ayrı kurultaylarla han ilan edildi.
-
1264: Ariq Böke teslim oldu → Kubilay üstünlüğü.
-
1271: Yuan adı ve başkent Dadu.
-
1276–1279: Song’un çöküşü → Çin’in siyasi birliği.
-
1274/1281: Japonya seferlerinin akamete uğraması.
