Zennup Teyze ve Kurbanlık Dana
Zehra ERASLAN
Sevgili dostlarım merhabalar;
Nasılsınız efendim? Dilerim yaşantınız hep güzelliklerle dolu dolu olur. Efendim memleketim Kilis'te, bayram öyle üç dört güne sığdırılmaz, bir hafta on gün bayramlaşma devam eder. Hayali kahramanım Zennup Teyze ile birlikte sizlerin çok çok geçmiş Ramazan Bayramınızı kutluyorum. Bu kez de sizlerle bayramlaşmaya geç kalmamak için peşin peşin Kurban Bayramınızı kutlamak istiyorum. Malum bu bayram da yine memleketim Kilis'te olacağım. Oh gelsin Mumbarlar, Kilis Tavalar, Oruklar, Kümbülbişiyyeler, Kebaplar!... Aaa tabii ki efendim! Bu bayram da Bayram Yeri'ne gideceğim yine çocukluğumu yâd edebilmek için.
Sevgili dostlarım; Hayali kahramanım olan Zennup Teyze serüvenimi sonlandırmak istesem de bu serüvenin bitmesini istemeyen dostlarımın hele bu bayramda geçsin hele önümüzdeki bayram da geçsin diyerek geçiştirmeleri yüzünden bu bayramda da yine Zennup Teyze serimi sonlandıramadım. Laf aramızda kalsın efendim ben de istemiyorum aslında bitmesini. Beni en çok mutlu eden Zennup Teyze takipçilerimin özellikle, Kilis dışından da çok olması.
Lakin yaşam süresi dolan her fâni gibi ben de istemesem de Zennup Teyze'yi artık son yolculuğuna yavaş yavaş yollamak istiyorum. Fakat sonu ölüm olmasın diye serzenişte bulunan takipçilerimi de kıramıyorum. Bu yüzden ben de nasıl sonlandıracağım konusunda şaşkın kaldım.
Değerli bir büyüğümün bana ettiği nasihati de kulak ardı etmek istemiyorum tabii ki.
"Zennup Teyze serin Kilis kültürünün sembolü. Bitirmemen gerekiyor. Hele hele de farklı kültürler ile yaşamak zorunda kalan bir Kilis varken!"
Efendim dilerseniz hep birlikte Zennup Teyze'yi ziyaret edelim mi? Ne dersiniz? Hem yeni doğan torununu hayırlar hem de hayır duasını almış oluruz. Yok efendim ne altın takması altına güç yeter mi oldu artık? Haa bu arada laf aramızda Hacı Amca bu bayram tek başına kurbanlık bir dana almış. Niye mi? Bilmem efendim gidince hep birlikte öğreniriz.
Sevgili dostlarım; geçtiğimiz Ramazan Bayramı'nda yağışlı hava yüzünden hem de şehir dışından yatılı gelen misafirler yüzünden Zennup Teyze ve Hacı Amca bayramda dışarı çıkamamışlar. Nasıl çıksınlar ki efendim? Yaş ilerledikçe insanın eski gücü de kalmıyor ne yazık ki! Vasıta da olmayınca çaresiz evden başlarını dışarıya uzatamamışlar.
Her bayram olduğu gibi bu bayram da gerebiçler, kahkeler, çıbıklar yapılmış. Misafirlere ikram edilmiş. Çerez ve şeker ikram edememişler nedeni ise yatılı gelen misafirin yaramaz çocuğu tüm şeker ve çikolataların jelatini soyup çerez kutusuna aktarmış olması. Çerezlere yapışıp kalmış şeker ve çikolatalar. Bu da yetmezmiş gibi çerez kutusunu da yere dökmüş. Misafir anne çocuğunu pataklamak istese de Zennup Teyze izin vermemiş. İş işten geçtikten sonra dayağın çözümü olur mu? Çocuğuna terbiyeyi baştan verip eğiteceksin. Yaramaz ise gözünü üzerinden ayırmayacaksın. Yorucu bir bayram sonrası günler, haftalar, aylar geçmiş. Yeni bir torun daha haneye katılmış. Göbek adını Zennup koymuşlar. Gerçi Zennup Teyze isminin konulmasını istemese de minik Zennup'a bir Reşat altınını yakasına takmış.
Efendim Zennup Teyze ve Hacı Amca bir kez daha Hacc'a gitmek isteseler de kurada isimleri çıkmamış. Bu yüzden Zennup Teyze Hac parasını saklamak yerine fakir fukaraya dağıtmış. Seneye kısmet olur mu olmaz mı düşüncesi ile. Hacı Amca kendi Hac parası ile kurbanlık bir dana almış. Kesemeyenlere bol bol et dağıtabilmek için.
Zennup Teyze ve Hacı Amca bayram sabahı erkenden uyanmışlar, havuşu yıkayıp çiçekleri sulamışlar. Bayram namazı vakti gelene kadar havuşta asmanın altında oturup muhabbet etmişler. Bir ara Zennup Teyze'nin gözü kümese ilişmiş. Hindilerini yemlemediğini unutup yem verirken bir de ne görsün iki kedi kümesin içinde uyukluyor. Önce panikleyip kovalamak istese de bakmış ki hindileri bu iki misafirden tedirgin değil.
-Haci hele gel yamacıma usulladanak. Göron mu pinin içindeki pissikleri? Kele heyvanlar bile gül kimi geçonor da insanlar geçinmeyi bilmor bu zamanda.
-He kez doğru don Zennup.
-Kağım da bir tas süd getirim de içsin pissik mehsimler.
-Eksik, matmağa getmeye gedon babayın heyrine bir südlü kayfe de yap da içek senden bilabar.
Efendim Zennup Teyze bir tepsinin içine iki fincan bol şekerli sütlü kahve ve bir kase süt koymuş. Sessizce sütü kümesin içinde bir köşeye bırakmış.
-Kez Zennup bilon mu aha dün bazarın başında anlatorlardı Heyri Ağa gene horantasına kan kusdurmuş. Dünüründen arafe günü döğüş tantana etmiş. Neyi bölüşemorlar bilmorum ki? Aha bayram geldi küslük heç olur mu ?
-Aman Haci şu hayvanlar kedek olamoruk. Taman Kifo Bacı'nın kardaşı da mal üçün aha bacısından, kardaşından küsdü. Bir pençe torpağı bölüşemorlar. Dünya malı bunca mı şirin olor ki hetir gönül sayılmor artık.
-İmamın eli kulağında kağım abdest alım da bayram namazına yetişim. Mıhtara da sorum hele mahallede davar kesmiyen kimler var? Kahvaltıyı hezır edin ha ben gelene kedek. Uyandır kağsın uşaklar da Zennup. Mezara da gidicik daha taman.
Efendim Hacı Amca bayram namazını eda edip konu komşusuyla da bayramlaştıktan sonra muhtarın yanına da gitmiş.
Mahallede mangal ateşinin kebap kokuları da başlamış bile. Gelin hanım kahvaltıyı havuşta hazır etmiş.
-Kez Zennup bilon mu mahallenin alayı uyumamış elleham. Mangalda et kokusu dünyayı sarmış. Kez yeni boğazlanmış davarın eti dinlenmeden yinir mi?
-Netsin millet Haci? Bıldır görmedin mi mısafır mısafır üstüne geldi de davarı tee akşam boğazladın. De yeri sen de mezara gidek gelek de kurbanlığı neşel boğazlayıcın ona şaş.
Efendim Kabristan ziyaretinden sonra Zennup Teyze'nin evinde bir telaş başlamış. Nerde nasıl kim kesecekti bu danayı? Kesim için söz veren kasabın sağ eli derin kesilince orta yerde kalakalmışlar.
-Ah Haci ah! Nedicindi acep koca danayı? Kele 2 tene babayit koç aladın. Tek tek keserdin genni mübarek. Kele bu danayı on adam yere deviremez. Get de şo Pehlivan Horik Ammi'nin oğluna söyle. Allah vere de bes evde olalardı.
-Ne deyi huylanon eksik? Ben mi dedim Kasab Ali'ye get de davar yerine gendi eliñi boğazla deyi. Aha on tene de dikiş atıklar eline. Zaten şeytana kef gerek bayram üstü. Artık bu dana boğazlanana kedek ömrümü yin bitirin sen benim.
-Allah'ını sevorsan haksız mıyım ben Haci? Aha gün aşdı aşıcı, danan "möög möög" deyi sebahten beri möleyib duror. Kele eve ne deyi getirdin onu da bilmorum ki. Cümle alem kesim yerinde kestiror danasını ineğini. Bösböyük hayvanın buralıkda işi ne? Ahh ahh Haci! Her işin ters senin. Başının dikine gidon boyuna.
-Kele eksik yeter billokma hös vır vır vır otomatik tüfek kimi heç durmdan atep kitap edon. Başımı beynimi patlattın bre eksik. Pehlivan Horik yollucu aha oğlu yimeğini yidikden sonra. Sanki her bayram dana kesmişim kimi huylanon. Ben nerden bilim dana başıma bela olucumuş.
Efendim Zennup Teyze, hani haksız da değil. Koca hayvan hiç evde kesilir mi? Ev hanesi olan biten karşısında sessiz kalmış. Ee napsınlar efendim yok babam haklı yok annem haklı demek işlerine de gelmiyormuş. Malum et bayramı ve bir an önce mangala etleri dizmek istiyorlar. Çocuklar komşuların mangaldaki et kokusunu duydukça sabırsızkanıyormuş.
Nihayet kurbanlık dananın kesim saati gelince ev halkı mânevî bir atmosferin içine girmiş. Kifo Hanım'ın eşi, Pehlivan Horik'in oğlu, Cercerci Bilal, Hacı Amca ve iki oğlu danayı bir türlü zaptedememişler. Hayvan zayıf yanlarını yakalayıp kendini açık kalan bahçe kapısından dışarı atmış. Hacı Amca telaşla:
-Dananın ipini elinden kıvırtma ha Zennup!
Zennup Teyze zavallı dananın bonuna bağlı ipi sıkıca tutmuş tutmasına ama koca danaya gücü yeter mi? Dana mahalleden aşağıya doğru son sürat koşmaya başlamış. Tabi bizim acemi kasaplar da peşi sıra. Konu komşu da "amman mamman!" diyerek yardıma koşmuş. Dana önce millet arkada maraton koşusu başlamış. Fakat ne mümkün danayı yakalayabilmek. Dana can havliyle dörtnala koşuyormuş. Hacı Amca ve Zennup Teyze koşmaktan nefes nefese kalmış. Kan ter içinde kaldırım kenarına oturmuşlar.
-Zennup ne deyi zapdetmedin dananın ipini. Niye kevirttin elinden eksik?
-Bene bak Haci, cinimi depeme çıkarma benim. On tene adam bir danaya sahip çıkamadınız. Ben neşel sahib çıkım? Kağıb beni mi suçlon bir de sen?
Efendim bizimkiler tartışıp dururken, mahalleler arasında mekik dokuyan dana da bu arada iyice can havliyle koşmaktan yorulmuş. Dili bir karış dışarı sallanmış, ayakları birbirine dolanmış.
Hayvancağızı nihayet yakalayıp hepsi perişan halde eve dönmüşler. Bu kaçışın bilançosu iki komşu arabasının kaportalarında çizikler, sağa sola fırlayan çöp bidonları, kapı önünde kurban kesenlerin et dolu leğenlerinin yerlere saçılısı ve üzerinde etlerin piştiği mangalların devrilmesi... Tabii ki saatlerce süren maraton koşusu yorgunluğu bir de... Efendim bu arada gün öğle vaktini bulmuş. Danayı kesecek derman kalmamış kimsede. Havuşa bu kez iki iple bağlanan dana olan sesiyle möleyip duruyormuş. Yem ve su kaplarını tekmeliyormuş. Zennup Teyze dananın karşısına geçip:
-Sen neşel bir kurbanlıksın hı? Bunca akreben kesilor bir tenesinin gıkı çıkmor. Mangalda şiş kebab olup bişorlar aha. Aynatlık etmesene. Gün aşdı aşıcı taman. Vallahilazim bu seferde kaçmıya kağarsan şo keşefeyi karnına şiklerim senin. Kele derdin ney senin?
-Kimden konuşon kez Zennup?
-Kimden olucu Haci? Kurbanlık danandan. Yeri elet bu danayı sahbine geri ver. Kele bunun etini yiyen kudurur. Görmon mu bizi neşel oynatıb duror. Baksene su satılına, yem leğenine neşel dekme ator? Deli dana mı ney bu?
Efendim Zennup Teyze'nin sinirleri iyice bozulmuş. Hacı Amca sesini hiç çıkarmamış. Biliyor ki gık dese Zennup Teyze ateş püskürtecek üzerine.
-Yerden göge kedek haklısın Zennup. Beyle olacağını kestiremedim ben eksik. Acı keser bol bol dağıdırık fakir fıkarıya dedim. Sevab işlerik dedim.
Zennup Teyze tam sakinleşmeye başlarken dana kuyruğunu hışımla sallarken Zennup Teyze'nin suratına pat diye çarpmış. Zennup Teyze nolduğunu anlamadan yana doğru devrilmiş. Yem ve su dökülen yere. İşte film o zaman çıkmış. Hışımla dananın kuyrunu tutmuş çekiştirmeye başlamış.
-Kez Zennup bırak hayvanın kuyruğunu. Dananın kuyrunu nerdese koparıcın eksik. Öte get eksik depik atar sene sonra.
-Dananın kuyruğu koparsa kopsun Haci. Ney bu sebahten beri bizi oyun oyum oynattığı.
Efendim dananın kuyruğu kopmadı kopmasına ama hayvan can havliyle daha çok mölemeye başlamış. Ee bunca şamataya kümesteki hindiler de eşlik ederek "gulu gulu" diyerek kümeste ordan oraya uçuşmuşlar. Hacı Amca bakmış bu işin olacağı yok.
-Zennup gözünün yağını yiyim kevırt şo hayvanın kuyruğunu. Yazzık günah kez.
-Bene bak Haci ya bu dana evden gider ya da dananın kuyruğu asıl bizim evde kopar. Ney bu senin kurbanlığının bize ettiği film? Kele sankilem mahsus kercine yapor. Şo havuşun hâlına bak. Ortalık b.ktan südükten geçilmor. Üstüm başım sap saman oldu. Çalkama beni de get başka kasab çığır.
Efendim Hacı Amca bakmış dananın kuyruğu gerçekte kopmasa da evde kızıl kıyamet kopacak. Hemen başka kasabı arayıp danayı kestirmiş. Zaten gün aştığı için kasapların da iş yoğunluğu azalmış.
Kasapla birlikte danayı kesim alanına götürmüşler. Nihayet kesilen dananın eti eve getirilmiş. Zennup Teyze de kurbanlık heves kalmasa da gelini ve oğlu ile birlikte dağıtalacak etleri ilk önce pay etmiş. Hacı Amca da götürüp vermiş. Eee film biter mi Zennup Teyze sinir küpü zaten dananın kellesini görüncü :
-Kez gözümün önünden çekin şo dananın kellesini. Neşel de pörtlek pörtlek bakor bene. Yok anam bu dana deli dana olmasa beyle çalkamazdı bizi. Allah bilir sahibine neler çektirdi de Haci'ye uyguna satdı genni. Bir tike gene yimem bu hayvanın etinden. Kara yere kazzığın başına olsun genin eti.
Efendim kurban eti telaşı gecenin bir yarısına kadar sürmüş. Torunlara mangalda kebap bayramın ikinci günü ancak pişmiş.
Bayramlaşmaya gelen her misafire danayla olan eziyetlerini anlatmış. İnat edip sadece bir tike et yemiş Zennup Teyze onu da hatır için. Dananın kellesini de Kifo Hanım'a götürüp vermiş:
-Kele Kifo Bacı aha bu dananın kellesini siz bişirib yiyin anam. Töbe billah ben elimi sürmem. Gelin mehsim de bişirmesini bilmez.
-Sen niye bişormon Zennup Bacı? Taman sen gözel bişirin kelleyi.
-Bee aman yok anam yok. Kifo Bacı görmedin kez bu danadan rezilliğimizi? Anamızdan emdiğimiz süt burnumuzdan geldi taman. Yılanın başı esasında Haci Ağa'n da bayram deyi höstüm. Kez haksız mıyım Kifo Bacı? Evde dana kesilir mi heç?
Kifo Hanım bakmış ahretliği çok sinirli hiç ses etmemiş almış kelleyi. İçinden de "birgün pişirir birlikte yirik" diye geçirmiş.
Zennup Teyze bu bayram evden bu kez de kurban telaşı yüzünden çıkamamış. Koca dananın etini fazla fazla dağıtmış olsalar da eve ayrılan pay da epey çokmuş. Gün boyu et doğramış. Kavurma yapıp kavanozlara koymuş. Yok efendim bu kez mumbar da yapmamış. Yapacak dermanı kalmamış ki hiç.
Bayramın dördüncü günü ancak işi biten Zennup Teyze sabah namazını eda ettikten sonra havuştaki çiçekleri sulamış. Hindilerini yemlemiş. Havuşu yıkarken danayı bağladıkları yere gözü ilişmiş. Hayvanın boynuna neşeyle taktıkları nazar boncuklu ip kanlı tozlu orda duruyormuş. Dana kesilip eve getirildiğinde kellesi bu köşeye bırakılmış boynundaki boncuklu ipi de kelle ile birlikte poşete koymuşlar. Zennup Teyze ipi eğilip almış. Çöpe atarken Hacı Amca da uyanmış.
-Heyirli sebahler! Nedon eksik beyle havışda? Ney o elindeki?
-Ahh ahh bilordu kurban edicik genni. Ne deyi bizi oyum oyum oynattı? Ecelin gelmişti hayvan n'etsen boşdu. Bak ettiğine hele havıştaki çiçekleri rezil rüsvay etmiş. Yetmor kimi kuyruğundan da kulağımın tözüne vurdu. Beni çalkım çalkım çalkadı. Ben bu yaşa geldim beyle rezillik görmedim. Aha boynuna dakdığımız ip bu da. On adam baş edemedik de noldu aha kesildi getti. Elçiye zeval olur mu heç! Vağdesi dolmuşdu. Bunca tantanaya hacet mi vardı?
-Doğru söylon Zennup. Benim de aklım ermedi heç. Ne deyi bu hayvan beyle aynatlık etdi acep?
Efendim Zennup Teyze ve Hacı Amca danayla olan maceralarına sesli güldükçe kümesteki hindiler de "gulu gulu" diyerek eşlik etmiş. Hacı Amca (dananın kuyruğunun sert çarptığı) Zennup Teyze'nin sol yanağındaki daha izi geçmeyen kızarıklığı okşamış:
-Bu bene eyi ders oldu Zennup. Bir daha töbe billah boyumu aşan şeyden boy ölçüşmem. Ben kim koca danayı boğazlamak kim.
-Olmuşa çare yok Haci. Deli dana bizi eyi çalkadı amma bolamadı bolamadı da dağıtdık eti. Heyrin kabul olsun inşallah! Hacca gidemesek de bu da sevap olur zahar Allah katında. Kurban olduğum Allah bilor niyetimizin ne olduğunu.
Efendim Zennup Teyze'nin keyfi yerine gelince Hacı Amca'ya takılmadan durur mu? Hasta rolüne bürünmüş hemen:
-Bee Haci bene bir hâl olor.
-Bismillah! Noldu kez Zennup sene? Ne deyi kaşın gözün oynor? Aboo yüzünde pancar kimi kızardı. Ataşın mı var yoğsam? Ağzından salya ne deyi akor? Aboo yoksam bu dana essahtan mı deli danadı? Etinden yidin deyi mi beyle oldun kez? Gelme kez üstüme üstüme valla korkorum ha senden Zennup!
Efendim Zennup Teyze içten içten gülerken Hacı Amca'yı bir korku bir telaş sarmış. Nasıl sarmasın efendim Zennup Teyze'nin bu hâlini görünce onca ihtiyaç sahibine dağılmıştı bu dananın eti. Ya onlar da yeyip Zennup Teyze gibi olduysa.
-Aboo küller başıma. Camı imamını arayım da anons ettirsin Haci Ağa'nın kestiği danası hestelikli deyi. Yiyen delirormuş deyi.
Zennup Teyze bakmış ki Hacı Amca gerçekten şakayı ciddiye almış.
-Aman dur hele Haci. Taşkalaya verme ortalığı. Yerenlik ettim ben sene. Mıkımı sen mi bene hep yerenlik edicin. Kele alayınız yidiniz taman eti. Eyle olsa horanta da deli olur taman!.
-Kez bu neşel yerenlik Zennup? Yüreğime endirordun taman. Bir tas su ver de içim hele korkuluğum geçsin. Acı anayın babayın heyrine sütlü kayfe bişir de içek bilabar.
Kahveler içilmiş. Yorgunluklar unutulmuş. Unutulan tek şey Hacı Amca ve Zennup Teyze bayramlaşmayı kurban tekaşında unutmuş. Hemen Hacı Amca cebinden akik taşlı bir altın yüzüğü Zennup Teyze'nin parmağına takmış:
-Aha bu da benim sene bayram hediyem eksik. Allah nefesini yamacından eksik etmesin senin heç.
Zennup Teyze Hacı Amca'nın dizine elini koymuş:
-Allah seni de benim horantamın başından eksik etmesin Haci.
Yeni doğan torununun cıyk cıyk ağıt sesine ikisi de içeri girmiş. Torun sevgisini doya doya hissetmek için...
Sevgili dostlarım; yardımlaşmayı çok seven bu iki güzel insan Hac görevini yerine getiremememin hüznünü; fakir fukaranın, yetim öksüzün gönlüne dokunmak için dana almış ama aldıkları bu karar burunlarından fitil fitil gelmişti. Fakat herşeye rağmen niyetlerini gerçekleştirmenin feyzine varmışlardı. İnsanlığın yerlerde süründüğü bir evrende insan gibi yaşamak nasip olsun herkese. Dünyada aç insanların var olduğunu bilip tok yaşamak, insanlığın yok olmaya yüz tuttuğunun göstergesidir.
"Veren el alan elden üstündür." Diyor Kutsal Kitabımız!
"Yardımın gizli olanı makbuldür." Diyor bir de ...
Efendim yeniden bir Zennup Teyze yazı dizimle sizlerle birlikte olmak dileğiyle sağlıcakla kalınız.
