Tarihte Bugün: 1945’te Birleşmiş Milletler Antlaşması Yürürlüğe Girdi — Dünya Barışının Yeni Dönemi Başladı

Savaşın Ardından Doğan Umut

1939-1945 yılları arasında yaşanan İkinci Dünya Savaşı, insanlık tarihinin en kanlı ve yıkıcı dönemlerinden biri olarak geride kaldı. Yaklaşık 70 milyon insanın hayatını kaybettiği bu savaş, uluslararası toplumda kalıcı bir barışın ancak ortak bir sistemle sağlanabileceği düşüncesini doğurdu.

Savaşın son yıllarında, Müttefik Devletler (ABD, İngiltere, Sovyetler Birliği, Çin ve Fransa) yeni bir uluslararası düzenin temellerini atmak üzere bir araya geldi. Bu amaçla, 1944 yılında Dumbarton Oaks Konferansı ve ardından San Francisco Konferansı düzenlendi.

Bu toplantılarda, uluslararası barışın korunması, ekonomik kalkınmanın desteklenmesi ve insan haklarının güvence altına alınması hedeflerini içeren bir sözleşme hazırlandı.

Antlaşma 24 Ekim 1945’te Yürürlüğe Girdi

Birleşmiş Milletler Antlaşması, 26 Haziran 1945’te San Francisco Konferansı’nda 50 ülke tarafından imzalandı. Belgeler gerekli onay süreçlerinden geçtikten sonra, 24 Ekim 1945 tarihinde yürürlüğe girdi ve Birleşmiş Milletler resmen kuruldu.

Kurucu ülkeler arasında Türkiye de yer aldı. Böylece Türkiye, Birleşmiş Milletler’in ilk üyelerinden biri olma unvanını kazandı.

BM’nin kuruluşuyla birlikte Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) dönemi kapanmış, yerine daha kapsamlı ve etkili bir uluslararası örgüt geçmiş oldu.

Amaç: Savaşları Önlemek ve Barışı Korumak

Birleşmiş Milletler’in temel amacı, insanlığı yeni bir dünya savaşının eşiğine getiren hataların tekrarlanmasını engellemekti. Antlaşmanın ilk maddesinde şu hedefler yer aldı:

• Uluslararası barış ve güvenliği korumak,

• Devletler arasında dostane ilişkiler geliştirmek,

• İnsan haklarına ve temel özgürlüklere saygıyı teşvik etmek,

• Sosyal ve ekonomik kalkınmayı desteklemek.

Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için BM bünyesinde çok sayıda kurum ve organ kuruldu.

Birleşmiş Milletler’in Ana Organları

1. Genel Kurul: Tüm üye ülkelerin eşit söz hakkına sahip olduğu tartışma ve karar organı.

2. Güvenlik Konseyi: Uluslararası barış ve güvenliği korumakla görevli. Beş daimi üyesi (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa) ve geçici üyeleri bulunur.

3. Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC): Küresel kalkınma, çevre, sağlık, eğitim gibi alanlarda çalışır.

4. Uluslararası Adalet Divanı: Devletler arası hukuki anlaşmazlıkları çözer.

5. Sekretarya: BM’nin idari ve yürütme birimi olup, Genel Sekreter tarafından yönetilir.

6. Vesayet Konseyi: Bağımsızlığını kazanmamış bölgelerin yönetiminde görev yapmıştır (bugün fiilen işlevi sona ermiştir).

Dünya Çapında Etki: İnsan Haklarından Kalkınmaya

BM’nin kuruluşundan bu yana yürüttüğü çalışmalar, dünya genelinde sosyal ve insani alanda büyük dönüşümler sağladı.

• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 1948’de kabul edilerek, birey haklarının evrensel tanımını yaptı.

• UNESCO, UNICEF, WHO (Dünya Sağlık Örgütü), FAO gibi alt kuruluşlar, eğitimden sağlığa, açlıkla mücadeleden çocuk haklarına kadar geniş bir yelpazede faaliyet gösterdi.

• BM barış gücü askerleri, bugüne kadar 70’ten fazla çatışma bölgesinde görev yaptı.

Bugün: 80 Yılı Aşan Küresel Etki

Günümüzde Birleşmiş Milletler’in 193 üye ülkesi bulunuyor. BM, iklim değişikliği, mülteci krizleri, salgınlar ve küresel yoksulluk gibi konularda uluslararası iş birliğinin merkezinde yer alıyor.

Her yıl 24 Ekim, “Dünya Birleşmiş Milletler Günü” olarak kutlanıyor ve küresel barışın önemi bir kez daha hatırlatılıyor.

Sonuç:
Birleşmiş Milletler’in kuruluşu, insanlık tarihinin en karanlık dönemlerinden birinin ardından gelen bir umut simgesi olarak değerlendiriliyor. 1945’te başlayan bu yolculuk, 21. yüzyılda da uluslararası barışın, adaletin ve dayanışmanın teminatı olma misyonuyla sürüyor.

Haber: Abdurrahman REYHANLI