Kilis, Doğu Anadolu Fay Zonu’nun güneyindeki Amanos segmenti ile Ölü Deniz (Dead Sea) Fay Zonu’nun etkilediği bir geçiş hattında yer alıyor. Bu nedenle kent, tarih boyunca hem Antakya–Halep havzasında gerçekleşen büyük depremlerden hem de bölgesel sarsıntılardan etkilenmiş durumda. AFAD’ın deprem tehlike haritası ve bilimsel raporlar, Kilis ve çevresinin bu iki fay sisteminin yakınında konumlandığını doğruluyor.
Kısa özet (yıllar ve etkiler)
MS 115, 526, 587, 1170: Antakya merkezli tarihî depremler; bölge genelinde çok büyük yıkımlar. (Kilis, Antakya–Halep havzasının kuzeyinde yer aldığı için şiddetli biçimde etkilenir.)
1114 Maraş: Doğu Anadolu Fayı üzerinde büyük deprem; Antep–Kilis hattında şiddetli hissedildi.
13 Ağustos 1822 Halep: Kilis’te “tamamen ya da neredeyse tamamen yıkım” rapor edildi; bölgenin en yıkıcı depremlerinden biridir.
3 Nisan 1872 Amik (Antakya): Bölge çapında ağır yıkım ve can kaybı; Kilis ve çevresi şiddetli biçimde sarsıldı.
27 Haziran 1998 Adana–Ceyhan: Çukurova merkezli deprem, Güneydoğu’da geniş bir alanda hissedildi.
2016–2017: Kilis merkezli M4,0–3,8 büyüklüğünde sarsıntılar kayda geçti.
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş (Mw 7,7–7,6): Kilis’te ilk resmî açıklamaya göre 8 can kaybı, 200 yaralı ve 50 yıkılan bina; sonraki gün valilik toplam 466 yaralı bilgisini paylaştı. Tarihî yapılarda ve camilerde yaygın hasar oluştu.
Tarihsel büyük depremler (Antakya–Halep havzası) ve Kilis
Antik ve Orta Çağ kaynakları, Antakya (Antioch) ve Halep merkezli çok sayıda depremi kaydeder. Bu olaylar Kilis coğrafyasını da doğrudan etkilemiştir:
MS 115 Antioch – Bölge neredeyse bütünüyle harap oldu. (Büyük ölçekli bölgesel yıkım.)
MS 526 Antioch – Büyük yangınlarla birleşen deprem felaketi.
MS 587 Antioch – Yüksek can kaybı bildirilmiştir.
MS 1114 Maraş – Doğu Anadolu Fayı üzerindeki kırılma; Antep–Kilis hattında şiddetli etki.
MS 1170 Suriye Depremi – Antakya ve Halep’te ağır yıkım; havzanın geneli sarsıldı.
13 Ağustos 1822 Halep – Kilis, Gaziantep ve çevresinde “tamamen ya da neredeyse tamamen yıkım” raporları mevcut; şehrin belleğinde derin iz bırakan depremdir.
3 Nisan 1872 Amik (Antakya) – Ms ~7,2; Antakya–Amik hattında yıkıcı etkiler; bölge genelinde ağır hasar.
Bu tarihî kayıtlar, Kilis’in Antakya–Halep havzasıyla aynı sismik hikâyeyi paylaştığını gösterir: büyük yıkımlar genellikle Amanos–Ölü Deniz Fay Zonu çevresinde yaşanmıştır.
Cumhuriyet dönemi ve yakın geçmiş
1998 Adana–Ceyhan (Mw 6,3): Merkez Çukurova olmakla birlikte, sarsıntı Güneydoğu’ya kadar hissedildi. Kilis’te geniş çaplı yıkım raporu yok; bölgesel etkiyle gündeme geldi.
2016–2017 Kilis merkezli sarsıntılar: M4,0 ve M3,8 büyüklüğünde iki deprem kaydedildi.
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri: Kilis’in bilançosu
İlk resmî tablo (6 Şubat akşamı): 8 can kaybı, 200 yaralı, 50 yıkılan bina. (Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın AA’ya aktardığı bilgi.)
Güncellenen veri (7 Şubat): 466 yaralı (Kilis Valiliği basın açıklaması).
Ağır hasarlı bina sayısı: Kentte 44 bina ağır hasarlı tespit edildi; yıkımlar ve kontrollü yıkımlar sürdürüldü.
Kültürel miras: 541 tescilli yapının 391’i hasar gördü; 2025’e gelindiğinde restorasyon çalışmaları hızla ilerledi. Ayrıca kentte 19 tarihî camide hasar tespit edildi; bir kısmının onarımı tamamlandı.
Dini yapılar: İlk günlerde yapılan açıklamalara göre Kilis’te 47 camide hasar kaydı paylaşıldı.
Konut üretimi: 6 Şubat sonrası 1920 afet konutu hak sahiplerine teslim edildi.
Kilis neden etkileniyor?
Kent, Amanos segmenti (EAFZ) ile Ölü Deniz Fay Zonu etkisinin kesişim alanına yakın konumlu. 6 Şubat 2023’te kırılan hatlar ve parçalayıcı artçı dizisi bu jeodinamiği görünür kıldı. Bölgesel teknik raporlar; Yasemek–Sakçagöz–Narlı çevresindeki fay parçalarının kırıldığına işaret eder. Bu tablo, Kilis’in büyük depremler sırasında neden belirgin şekilde sarsıldığını açıklıyor.
Ne yapmalı? (Kısa yol haritası)
Risk haritası ve mikro-bölgeleme: AFAD’ın Türkiye Deprem Tehlike Haritası üzerinden ilçelere göre yer ivmesi ve tasarım spektrumları kontrol edilmeli.
Yapı stoku ve kültürel miras: 2023 sonrası ağır/orta hasarlı yapıların dönüşümü, tescilli eser restorasyonlarının takibi (AA ve Valilik duyuruları).
Toplum hazırlığı: Toplanma alanları, aile afet planı, DASK ve e-devlet üzerinden fay–risk sorgulamaları düzenli yapılmalı (MTA diri fay haritaları/AFAD teknik kaynakları).